XXI зуунд ОЮУН УХААН, СЭТГЭХ ЧАДВАР-т төвлөрсөн
САРУУЛ УХААНЫ БОЛОВСРОЛ ноёлно.
Нийт монголчуудад сонордуулах ТУНХАГ
1. Монголын нийгмийн өнөөгийн төрх байдал бол XX зууны боловсролын биелэл юм. XX зууны боловсрол нь бүтээлч бус, хийсвэр-академик учраас түүний боловсруулсан хүн ард, улмаар нийгэм нь бүхэлдээ бүтээлч бус болж, үр нөлөө багатай ЯРИА хөөцөлдөх төдийгөөр цагийг барж, буурин дээрээ дэвхэцнэ.
2. Хүний чадвар нь биеийн ба оюуны гэх хоёр хэсэгтэй. Боловсрол нь хүний тархи оюуныг боловсруулна. Энэ утгаараа боловсролын суурь дэвсгэр нь ОЮУН УХААН, ОЮУНЫ ЧАДВАР байдаг. Боловсролын энэ суурь чухамхүү XXI зуунд л бүрэн амилах болно, учир нь XXI зуун бол оюун ухааны эрин.
3. XXI зууны боловсрол нь шинэ бичиг үсэг шаардана. Түүнийг Thinking literacy–Сэтгэлгээний бичиг үсэг гэх. Монголчууд, монгол улсын хоцрогдол доголдлын үндсэн учир шалтгаан нь ТА бид Сэтгэлгээний бичиг үсэгт тайлагдаагүйд оршино. Бид энэхүү бичиг үсгийн чадвараар дэлхийд гологдон хаягдахад хүрээд байна.
4. Сэтгэлгээний бичиг үсэг нь хэдхэн сарын дотор бүрэн тайлагддаг Латин, Кирилл, Уйгаржин мэт цагаан толгойт бичиг үсгээс ялгаатай. Сэтгэлгээний бичиг үсэгт хүн насан туршдаа суралцана. Иймээс XXI зууны боловсрол насан туршийнх байх юм. Хүмүүс, ард түмэн, улс орнууд Сэтгэлгээний бичиг үсэгт ямархуу түвшинд хэр гүн тайлагдсанаас шууд хамаарч хөгжлийн төдийгүй соёлын ялгаа үүсдэг боллоо.
5. Эдүгээ СОЁЛ–ыг оюун сэтгэлгээний түвшнээр ойлгож, сэтгэлгээний соёл гэж олонтаа ярих боллоо. Үндэстнүүд СЭТГЭЛГЭЭНИЙ СОЁЛ–ынхоо түвшнээр ялгарч, эрэмбэлэгдэж эхэллээ. АНХААРТУГАЙ.
6. Суралцагчдыгаа сэтгэлгээний бичиг үсэгт тайлахгүй, тэднийгээ сэтгэлгээний соёлд сургахгүй аваас тийм сургууль нь XXI зууны сургууль биш бөгөөд хүний үнэт цагийг хий дэмий, үр нөлөөгүй үрсэн утгаараа ХОРТОЙ газар юм. Тийм хуучирсан сургуулиудыг сурагч оюутнаа өрөө байшинд хашиж, оюун сэтгэлгээг нь хааж боож байдаг нэгэн төрөл СЭТГЭЛГЭЭГ БООМИЛОГЧ ШОРОН гэж шүүмжилдэг боллоо. Хэрэг бага, салангид, дан мэдээллийг хөндий цээжлүүлдэг формаль сургалт манай боловсролыг чөдөрлөн тамирдуулсаар. Монголын боловсролын агуулга, арга технологи, үнэлгээ нь энэ цагийн эрчимт шаардлагаас хоцорч байна. Монголын бүх шатны сургуулийг СЭТГЭЛГЭЭНИЙ ШОРОН болгохгүй байх талаар нийтээрээ ТУНГААН БОДОЦГООЁ.
7. Дэлхий даяар СУРАЛЦАХУЙН ХУВЬСГАЛ өрнөж, үндэстнүүд СУРАЛЦАХ ЧАДВАР–аараа өрсөлдөж эхэллээ. Гэтэл монголчууд түүхээсээ сургамж авч, суралцахын оронд өнгөрснийг магтсан шүлэг дуугаар өөр хоорондоо өрсөлдөж, түүхийн хэсэгхэн одтой үеийг одоочлон хий сагсуурч, алдаа дутагдлаа хаацайлж, хийрхэж, шашинжсаар 27 жилийг үдлээ. Монгол орон дуу хуур, спорт тэмцээн, цэнгэл наадам зонхилсон шашны улс болох нь. Эдгээр нь манай нийгмийн суралцах чадварыг эрс сулруулж байна. СУРАЛЦАХ ЧАДВАР–аа нэмэгдүүлэхгүй аваас хөгжил биднээс холдоно. Холдсоор ч байна бус уу.
8. 1999–2001 онд дэлхийд нэрд гарсан Гордон Драйдэн, Джаннет Вос нарын мэргэжлийн судлаачид СУРАЛЦАХУЙН ХУВЬСГАЛ ном бичсэн. Түүнийг сүүлийн 100 жилд боловсролын талаар гарсан хамгийн сайн ном гэж үзэж буй. Эдгээр судлаач Бүх шатны сургуулийн тэргүүлэх хичээл нь оюун ухаан, сэтгэн бодохуйн хичээл байх ёстой. Ингэхгүй аваас хүүхэд хичээлдээ асуултын тэмдэг ( ? ) шиг ирээд, цэг ( . ) болж харина гэжээ.
9. Монголын боловсрол суралцагчдынхаа СУРАЛЦАХ ЧАДВАР–ыг идэвхжүүлэх талаар тун ядмаг байгааг дараах баримтууд гэрчилнэ.
Баримт 1. Монгол улсын оюуны чадварын IQ төвөөс 2002 онд монголын боловсрол хүүхдийн оюуны чадвар, сэтгэн бодохуйн 20 орчим хувийг идэвхжүүлж байна гэдгийг илрүүлж, нийгэмд ил тод зарласан.
Баримт 2. 2008–2009 онд Дэлхийн Банкны санхүүжилтээр орон нутгийн ЕБС–иудын 5–р ангийн сурагчдын МАТЕМАТИК, МОНГОЛ ХЭЛ-ний чадварыг шалгажээ. Суралцагчдын сурлагын амжилт математикаар 45,4%, унших чадвараар 41,2%, ерөнхий дүнгээр 42,8%-тай үнэлэгдсэн. Гэтэл өндөр хөгжилтэй бусад орны дундаж 85% орчим байна.
Баримт 3. БСШУЯ дараа нь хоёр ч удаа дахин магадлахад Математик 26 орчим %, унших чадвар 21 орчим % гарчээ.
ДҮГНЭЛТ: Монголын ЕБС–д олгож буй ЧАДВАР-ЧАДАМЖ олон улсын дунджаас хол хоцорчээ. Манай бүх шатны сургуулиуд сурагч, оюутнаа ЦЭГ ( . ) болгосоор байна.
10. Сүүлийн жилүүдэд манай бүх шатны сургуулийн багш нарын чадвар эрс суларсан. МУУ ЭМЧ ХҮНИЙГ НЭГ НЭГЭЭР НЬ АЛДАГ БОЛ МУУ БАГШ ХҮҮХДИЙГ БӨӨН БӨӨНӨӨР НЬ АЛДАГ. Энэ тун бодмоор үг. Үүний уршгаар монголд тунгааж бодох, гүн сэтгэхээс залхуурдаг, бэлэнчилдэг, голдуу ЗУГАА РЕКЛАМ төдий хоруу чанартай хоолоор тархиа тэжээдэг, ёс суртахууны дутагдалтай, сэтгэл сул, хөнгөмсөг, мухар сүсэгт автсан шинэ үе төлөвшлөө. Монгол орон оюун сэтгэлгээний хомсдолд, нэн ялангуяа бүтээлч сэтгэлгээний дутагдалд нийгмээрээ автлаа. Энэ бол маш том АЮУЛ.
11. 2015 оны 5 сард БНСУ–ын Инчон хотноо НҮБ, ЮНЕСКО-ийн ивээл дор дэлхийн 160 орны төр засгийн газрын 1600 төлөөлөгч оролцсон БОЛОВСРОЛЫН ДЭЛХИЙН ЧУУЛГА–аас баталсан EDUCATION 2030. ИНЧОНЫ ТУНХАГЛАЛ–д
• XXI зууны боловсрол нь ЧАДВАРЫН БОЛОВСРОЛ байна
• Энэ боловсрол нь ОЮУН СЭТГЭЛГЭЭНИЙ ЧАДВАРУУДАД төвлөрнө
• Тэдгээр нь УЯН ЗӨӨЛӨН, ХӨРВӨЖ ШИЛЖДЭГ, ШИНЭЧЛЭЛИЙГ ДЭМЖДЭГ, БАГААР АЖИЛЛАХ чанартай тул XXI зууны шинэ шаардлагыг хангаж чадна гэжээ.
Ийнхүү боловсролын чанарын шинэчлэл, чанартай боловсролд шилжих зэрэг нь агуулгаараа оюун ухаан, сэтгэх чадварын боловсрол болж байна.
12. XXI зуунд ирээдүйн чадамж, чадвараа онож баримжаалсан ард түмэн бусдаасаа ялгаран урагшаа цойлно. 2016 онд Дэлхийн Эдийн Засгийн Форумаас 2020-2030 оны үед хамгийн их эрэлттэй болох гурван ЧАДВАР-ыг нэрлэсэн нь :
• Ээдрээтэй асуудлыг шийдвэрлэх
• Тунгаан бодож сэтгэх
• Бүтээлчээр сэтгэх
Эдгээр нь өрсөлдөөнт нөхцөлд тэсэж үлдэх ОЮУНЫ ДЭЭД ЭРЭМБИЙН СУУРЬ ЧАДВАРУУД бөгөөд багаар ажиллах, хөрвөх боломжийг олгодог.
13. 1970–д оны үед өвөр монголчууд биднээс боловсролын түвшнээрээ хоцрогдонгуй байлаа. Гэтэл сүүлийн жилүүдэд биднийгээ гүйцэн түрүүлэх шинжтэй болов. БНХАУ-д 2000 оны үеэс ЕБС-иуддаа оюун ухаан, сэтгэн бодохуйн хичээлийг албан ёсоор оруулах болжээ.
а. БНХАУ-ын ШАНХАЙ хотын ЕБС–н “Хичээлээс гадуурх ажил”–н хүрээнд “Сэтгэхүй хөгжүүлэх ажил” хичээлийг I–V ангид 7 хоногт 3–4 цаг (жил бүр 102–136 цаг) орж байна.
б. ӨМӨЗО–д “Сүвэгчлэн суралцах” хичээлийг I-VI ангид 7 хоногт 1 цаг, VI–IX ангид 7 хоногт 2 цаг (нийт 350) цаг орж байна.
Эх үүсвэр. Боловсрол судлал сэтгүүл. 2007. № 4 (33)
14. Сингапурын засгийн газар Сэтгэн боддог сургууль, Суралцдаг үндэстэн (Thinking School, Learning Nation) гэх уриалга гаргаж, ард олныг хамарч, улмаар УХААЛАГ ҮНДЭСТЭН болохоор зүтгэж эхэллээ. Бусад олон оронд XXI зууны сургууль гэх ЕБС–н шинэ ЗАГВАР үүсэж, БАГА ЗААЖ, ИХ СУРГАХ хөдөлгөөн өрнөв . Энэ мэт авууштай жишээ олон байна.
15. Суралцагчдынхаа оюун ухааныг хөгжүүлж, тэдэндээ зөөлөн- хөрвөх чадвар эзэмшүүлж, ирээдүйн иргэн бэлтгэх нь XXI зууны монголын боловсролын үндсэн зорилго байх ёстой. Гэтэл олон сургууль XX зууны боловсролтойгоо зууралдаж, хатуу, хөрвөдөггүй мэдээ төдий хөтөлбөрөөр суралцагчдаа зайгүй шахаж, тэднийгээ боомилон хүлсээр,.. Хоцрогдол гэж энэ буюу. Монголын ирээдүй үе тийм хоцрогдсон сургуульд сууж, хөшүүн сэтгэлгээтэй, бүдүүлэг үйлдэлтэй, өнгөрсөн цагийн БОЛХИ ХАТУУ хүн болж төлөвших учиргүй. АСУУДАЛ сурагч оюутанд бус, сургалтын зорилго, агуулга, арга зүйд байна. XXI зуун бол ЗӨӨЛӨН БОДЛОГО, ЗӨӨЛӨН ЧАДАМЖ–ийн эрин. Боловсролыг ирээдүй рүү эргүүлье.
16. Манай ЕБС–н шилдэг захирал, багш нарын хүчин зүтгэлээр Монгол улсын Оюуны Чадварын IQ Төвийн удирдамжийн хүрээнд цөөн сурагч Оюуны хөгжил-IQ, Сэтгэн бодохуй-TS хичээлд хамрагдаж байна. XXI зууны боловсролыг угтан зөв баримжаалж, БОЛОВСРОЛ 2030. ИНЧОНЫ ТУНХАГЛАЛ-ын Олон талт түншлэлийг бэхжүүлэх, ил тод, үр өгөөжтэй шинэтгэл хийх тухай 107 ба 108–р заалтуудыг хэрэгжүүлж, бусдыгаа хошуучлан хөтөлж буй захирал, багш, сурагчид, эцэг эхчүүдэд талархал илэрхийлье.
17. Гагцхүү тэдгээр цөөхөн хүүхэд урагшилж, бусад олонх нь хойш сугарч, хоцрогдон үлдэхэд хүрээд байна. Эдгээр олонх ГОЛОГДОЛ болно. 2030 он гэхэд хаана ч очсон өөдтэй ажил олддоггүй, сэтгэлгээ нь ХОЦРОГДСОН, бодол нь БОЛХИ, үйл нь ХАЗГАЙ гологдол муу хүнтэй болох аюул бидний өмнө бодитой тулгарлаа. СЭРЦГЭЭЕ, БОДОЦГООЁ.
18. 1990 оноос хойш бидний хийсэн олон ажил ИРЭЭДҮЙ-ээс хаягдсан, зөрчилдсөний гайгаар үр нөлөөгөө алдсаар байна. Шилжилт-шинэчлэлт ахиц багатай төдийгүй олон сургуульд хуучнаасаа дордох байдалд орсон боловсролын салбар үүний биет жишээ. Бид ИРЭЭДҮЙ хэмээх өмнөх замыг гэрэлтүүлэгч шинжлэх ухааныг үл тоож, харанхуйд тэмтэрсээр удлаа. Бид ирээдүйгүй, хоцрогдсон гологдсон зүйлтэйгээ хэтэрхий зууралдаж, олонх тохиолдолд уламжлалт аргадаа дулдуйдан хэнд ч халгүй, хэнд ч хэрэггүй юманд цагаа хий дэмий үрдэг. Хүн төрөлхтөн ХҮСЭМЖИЛСЭН ИРЭЭДҮЙГЭЭ БҮТЭЭХ АЯН (Creating Desired Futures)–д мордоод байхад бид түүний эсрэг ч гэмээр зүг рүү харж дороо дэвхцсээр,.. Ирээдүйтэй зөрчилдсөн ямар ч үйл эцэстээ хэрүүл болж замхардаг жамтай. Монголд ийм боллоо. Бид Чингис хааныхаа Хэтийн зорилго үгүй аваас ойрын зовлон эхэлнэ хэмээн захисныг мартжээ. Ирээдүйтэй зөрчилдөж, тэмтрэх, аз турших замаар ирээдүй рүү тэмүүлж болохгүй, чадах ч үгүй. ОЙЛГОТУГАЙ, МЭДТҮГЭЙ.
19. Монгол хүний төрөлхийн оюуны чадвар-IQ өндөр, тархины хэмжээгээрээ дэлхийд тэргүүлдэг гэх нь Та бидэнд их ирээдүй, том БОЛОМЖ байгааг хэлнэ. XXI зууны боловсролын зорилго, агуулга монгол хүний тархины суурь өгөгдөхүүн, сэтгэлгээний унаган чанартай дүйж байгаа нь бидний хувьд онцгой давуу тал юм. Монголчууд САРУУЛ ОЮУН-ыг туйлаас эрхэмлэдэг. XXI зуун биднийг ивээж байна. Одоо энэ боломж, давуу талаа БОДИТ БАЙДАЛ болгох л хамгаас чухал. АНХААРТУГАЙ.
20. XXI зууныг XX зууны боловсролоор туулна гэх нь асар том ЭНДҮҮРЭЛ. Шинэ зорилтыг хуучирсан аргаар шийдэхгүй ээ. Монголчууд бид энэ зуунд ОЮУН УХААН, СЭТГЭХ ЧАДВАР–т төвлөрсөн САРУУЛ УХААНЫ БОЛОВСРОЛ–оор урагшлах болно. Түүний агуулга танин мэдэхүйн, ёс зүйн, бие бялдрын, нийгмийн болон гоо сайхны боловсролыг хамаарч, бүтээлч сэтгэдэг, байнга суралцдаг, хүнлэг энэрэнгүй, эх оронч ёс суртахуунтай, иргэнлэг ухамсартай, сайхан сэтгэлтэй, мэдрэмжтэй, цахим эриний шинэ хүнийг буй болгоход чиглэнэ. Энэ л бидний ирээдүй мөн. Ирээдүй рүү урагшаа харцгаая. Иргэн ТА санаачилагатай, мэдрэмжтэй байж, САРУУЛ УХААН руу нүүрээ харуул. Үр хүүхдийнхээ төлөө Та сургууль, багшийг нь, улмаар төр засгийг шаард, шах, сонголтоо зөв ончтой хий. УХААРТУГАЙ, ХЭРЭГЖҮҮЛТҮГЭЙ.
Монголчууд аа! ОЮУН УХААН, СЭТГЭХ ЧАДВАР –т төвлөрсөн
XXI зууны боловсролыг тосон авцгаая. ДЭМЖИГТҮН!
Монголын Ирээдүй Судлалын Нийгэмлэг Монгол улсын Оюуны Чадварын IQ Төв Монголын Математикийн Багш нарын Академи Монголын Билиг Авъяастай Суралцагчийн Нийгэмлэг